Fıtratın gerektirdiği ve şeriatın ikrar ettiği haklar -İbn Useymin Rahimehullahın kitabından bazı başlıklar-
1ـ حقُّ الله تعالى
أن تعبده وحده لا شريك له، وتكون عبدًا متذللا خاضعا له، ممتثلا لأمره، مجتنباً لنهيه، مصدِّقا بخبره، عقيدة مثلى، وإيمانٌ بالحق، وعمل صالح مثمر، عقيدة قوامها: المحبة والتعظيم، وثمرتها: الإخلاص والمثابرة.
1- Yüce Allah'ın Hakları:
Hiçbir ortağı olmaksızın yalnız O'na ibadet eden ve O'na boyun eğen, O'nun emirlerine uyan, yasaklarından sakınan ve O'nun bize bildirdiklerine inanan bir kul olmandır. Tam bir akide, hakiki manada bir iman ve meyvelerini veren salih amellerdir. Bu akide sevmek ve tazim etmek üzerine kuruludur. Meyvesi: İhlas ve sabırdır.
2ـ حقّ رسول اللّه ﷺ
توقيره، واحترامه، وتعظيمه؛ التَّعظيم اللائق به، من غير غلوٍّ ولا تقصير.
وتصديقه فيما أخبر به من الأمور الماضية والمستقبَلة، وامتثال ما به أمر، واجتناب ما عنه نهى وزجر، والإيمان بأن هديه أكمل الهدي، والدفاع عن شريعته وهديه.
2-Resulullah’ın hakkı ﷺ:
Ona derinden saygı durmak, ihtiram ve onu yüce bilmek. Ancak ona uygun bir ta’zimden bahsetmek gerekirse bu aşırılık ve gevşeklikten kaçınmakla olur. Onun -geçmiş ve gelecek olaylar- hakkında haber verdiklerini tasdik etmek, yasakladığından uzak olmak emrettiğine yerine getirmek. Onun yolunun en üstün yol olduğunu benimsemek. Ve onun şeriatını ve yolunu savunmak.
3ـ حقوق الوالدين
تبرهما، وذلك بالإحسان إليهما قولًا وفعلا بالمال والبدن، وتمتثل أمرهما في غير معصية الله، وفي غير ما فيه ضرر عليك.
3- Ana baba hakları:
Onlara söz ve hareketlerimiz ile malımız ve bedenimiz ile iyi davranmak suretiyle hayırlı evlat olmak. Allah’a isyana kaçan ve zarara götüren yönü olmadığı sürece onlara itaat etmeliyiz.
4ـ حقُّ الأولاد
1ـ التربية؛ وهي تنمية الدين والأخلاق في نفوسهم حتى يكونوا على جانب كبير من ذلك
2ـ أن ينفق عليهم بالمعروف من غير إسراف ولا تقصير
3ـ ألا يفضل أحدا منهم على أحد في العطايا والهبات
4- Çocuklara karşı görevlerimiz:
1- Terbiye ve eğitimleri; Din ve ahlak hususlarını kalplerine yerleştirmek.
2- Onlara israf veya cimrilik göstermeden infak etmek.
3- Evlatlar arasında harcama ve hediyeler hususunda ayrımcılık yapmamak.
5ـ حقوق الأقارب
أن يصل قريبه بالمعروف؛ ببذل الجاه، والنفع البدني، والنفع المالي بحسب ما تتطلبه قوة القرابة والحاجة.
5- Akrabalara karşı görevlerimiz:
Marufu gözeterek onlarla alakaları devam ettirmek. Akraba yakınlık derecesine göre mal, beden ve makam sahibi olan gücü miktarınca onlara fayda verir.
6ـ حقّ الزوجين
أَن يعاشر كل منهما الآخر بالمعروف وأن يبذل الحق الواجب له بكل سماحة وسهولة من غير تكرّه لبذله ولا مماطلة.
من حقوق الزوجة على زوجها: أن يقوم بواجب نفقتها من الطعام والشراب والكسوة والمسكن وتوابع ذلك، والعدل ببن الزوجات.
من حقوق الزوج على زوجته: أن تطيعه في غير معصية اللّه، وأن تحفظه في سره وماله، وألا تعمل عملا يضيع عليه كمال الاستمتاع.
6- Karı koca hakları:
Birbiriyle iyi geçinmek, karşılıklı hak sorumluluklarını tüm lütuf ve kolaylıklarla sunmak, gösterilen çabaları hor görmemek ve sorumlulukları savsaklamamak gerekir.
Kadının eşi üzerindeki hakkı: yeme, içme, giydirme ve barındırma vb. hususlarda üzerine düşeni yerine getirmek. Varsa eşler arasında adaletli olması.
Erkeğin kadın üzerindeki hakkı: Ona masiyet dışında itaat etmesi. Sırlarını ve mallarını koruması. Eşinin faydalanması hakkı olan şeylerden herhangi birini ihmal etmemesi.
7ـ حقوق الولاة والرعية
حقوق الرعية على الولاة: أن يقوموا بالأمانة التي حملهم الله إياها وألزمهم القيام بها من النصح للرعية والسير بها على النهج القويم الكفيل بمصالح الدنيا والآخرة، وذلك باتباع سبيل المؤمنين.
حقوق الولاة على الرعية فهي: النصح لهم فيما يتولاه الإنسان من أمورهم، وتذكيرهم إذا غفلوا، والدعاء لهم إذا مالوا عن الحق، وامتثال أمرهم في غير معصية الله، ومساعدتهم.
7- Yönetici ve halkın hakları:
Halkın yöneticiler üzerindeki hakları: Allah’ın üzerlerine yüklediği emaneti yerine getirmek ve gerekirse ilzamda bulunmak. Halka karşı hayırhah olmak ve onlara dünya ve ahirette ulaşmaları gereken düzgün metodu gösterip ona ulaştırmak. Bu da müminlerin yolunu takip etmek ile olur.
Yöneticilerin tebaa üzerindeki hakları: Onlar için hayır ummak ve hayırlı olmak, gaflete düşerse uyarılmaları. Haktan uzaklaşan için duada bulunmak. Masiyet olmadıkça itaat ve yardım edilmeleri.
8ـ حق الجيران
الجار: هو القريب منك في المنزل، يحسن إليه بما استطاع من المال والجاه والنفع، ويكفّ عنه الأذى القولي والفعلي.
1ـ إن كان قريبا منك في النسب وهو مسلم فله ثلاثة حقوق: حق الجوار، وحق القرابة، وحق الإسلام.
2ـ إن كان مسلما وليس بقريب في النسب فله حقان: حق الجوار، وحق الإسلام
3ـ وكذلك إن كان قريبا وليس مسلما فله حقان: حق الجوار، وحق القرابة
4ـ إن كان بعيدا غير مسلم فله حق واحد: حق الجوار
8- 8- Komşu hakları
Komşu: Evi size yakın olandır. Elinden geldiğince para, makam ve menfaatle ona iyilik yapılır, sözlü ve fiili zararlardan kaçınılır.
1- Komşu soy olarak size yakın ve Müslüman ise üç hakkı vardır: Komşuluk hakkı, akrabalık hakkı ve İslam hakkı.
2-Müslüman olup da akrabalığı yoksa iki hakkı vardır: Komşuluk hakkı ve İslam hakkı.
3- Aynı şekilde akraba olup da Müslüman değilse iki hakkı vardır: Komşuluk hakkı ve akrabalık hakkı.
4- Gayrimüslim ve yabancı ise bir hakkı vardır: Komşuluk hakkı.
9ـ حقوق المسلمين عموما
منها السلام، وإذا دعاك فأجبه، وإذا استنصحك فانصحه، وإذا عطس فحمد الله فشمّته، وإذا مرض فعده، وإذا مات فاتبعه، وكف الأذى عنه.
حقوق المسلم على المسلم كثيرة، ويمكن أن يكون المعنى الجامع لها هو قوله ﷺ «المسلم أخو المسلم» فإنه متى قام بمقتضى هذه الأخوة اجتهد أن يتحرى له الخير كله، وأن يجتنب كل ما يضره.
9- Genel olarak Müslümanların birbiri üzerindeki hakları:
Selam vermek, davete icabet, nasihat isteyene nasihat et, hapşıran elhamdülillah derse yerhamukellah demek, hastalanınca ziyaret etmek, ölünce cenazesinde bulunmak, ona zarar vermemek.
Müslüman hakları çoktur. Kapsamlı bir mana olarak peygamberimizin ﷺ şu sözünü dikkate almalıyız: “Müslüman Müslümanın kardeşidir.” Bu sözü baz alan herkes hayırlara koşar ve zarar vermekten uzak durur.
10ـ حق غير المسلمين
يجب على ولي أمر المسلمين أن يحكم فيهم بحكم الإسلام في النفس والمال والعرض، وأن يقيم الحدود عليهم فيما يعتقدون تحريمه، ويجب عليه حمايتهم وكف الأذى عنهم.
ويجب أن يتميزوا عن المسلمين في اللباس، وألا يظهروا شيئا منكرا في الإسلام، أو شيئا من شعائر دينهم؛ كالناقوس، والصليب.
10-Gayrimüslim hakları;
Yöneticilerin onlar üzerinde mal, can ve ırz hususlarında islamî hükümleri cereyan ettirmesi gerekir. Haram gördükleri hususlarda had uygulanmaları gerekir. Onları himaye eder ve zarar vermekten çekiniriz. Müslümanlar gibi giyinmelerinden uzak tutarız. İslam’da münker bir şeyi (zil ve haç gibi) alenen kılmalarına izin vermeyiz.
